آلایندههای ناشی از ماشین آلات متحرک غیرجادهای (NRMM) سهم قابل توجهی در آلودگی هوا دارند. این ماشین آلات سنگین با انتشار گازهایی مانند مونوکسید کربن (CO)، هیدروکربنها (HC)، اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ذرات معلق، کیفیت هوای محیط را به شدت تحت تأثیر قرار میدهند و موجب آلودگی هوا میشوند.
NRMM به مجموعهای از ماشین آلات، تجهیزات صنعتی قابل حمل یا وسایل نقلیهای اطلاق میشود که برای استفاده در جاده طراحی نشدهاند و از موتورهای احتراقی داخلی بهره میبرند. این تعریف طیف گستردهای از تجهیزات را شامل میشود، از ابزارهای باغبانی کوچک گرفته تا ماشینآلات سنگین ساختمانی، کشاورزی و صنعتی، لوکوموتیو، شناورهای رودخانهای و ژنراتورهای برق. همچنین، استفاده از شیشه بیل مکانیکی با کیفیت و طراحی مناسب، باعث کاهش مقاومت هوا و در نتیجه، کاهش مصرف سوخت میشود.
عوامل متعددی بر میزان انتشار آلایندههای ناشی از تجهیزات ساختوساز تأثیرگذارند و اندازهگیری دقیق این تأثیر بسیار پیچیده است. با این حال، به طور کلی، این عوامل را میتوان به چهار دسته اصلی تقسیمبندی کرد:
- نوع و وضعیت فنی تجهیزات
- برنامههای نگهداری و تعمیرات
- شرایط محیطی کاربری
- نحوه استفاده از تجهیزات
1.نوع و وضعیت فنی تجهیزات ماشین آلات سنگین
آلایندگیهای خروجی از ماشین آلات سنگین عمدتاً تحت تأثیر عواملی چون سال ساخت موتور، مدل موتور، حجم موتور و توان آن قرار دارد. علاوه بر این، برند سازنده نیز به دلیل تفاوت در طراحی موتور، سیستمهای کنترل خودکار و پیکربندیهای مختلف، میتواند بر میزان آلایندگی تجهیزات تأثیرگذار باشد.
موتورهای نسل جدید (مانند موتورهای Tier 4 Final) به طور قابل توجهی آلایندگی و مصرف سوخت و در نتیجه آلودگی هوا را کاهش دادهاند. البته، با افزایش سن و ساعت کارکرد تجهیزات، فرسودگی اجزای موتور و در نتیجه افزایش آلایندگی اجتنابناپذیر است. همچنین، وضعیت نگهداری و تعمیرات تجهیزات نقش مهمی در میزان آلایندگی دارد. تجهیزات به خوبی نگهداری شده، مصرف سوخت کمتری داشته و آلایندگی کمتری تولید میکنند. استفاده از سوخت دیزل با کیفیت بالا نیز میتواند عمر مفید تجهیزات را افزایش داده و میزان آلایندگی را کاهش دهد.
2.برنامههای نگهداری و تعمیرات ماشین آلات سنگین
یک استراتژی نگهداری خوب، تجهیزات را در شرایط مطلوب کاری حفظ میکند و از مصرف بهینه سوخت برای تولید حداکثر توان خروجی اطمینان حاصل میکند. تعمیرات و نگهداری دورهای (تعویض روغن، گریس، فیلتر، نظافت و…) و تعمیرات اساسی همچون تعمیر موتور باید به طور دقیق برنامهریزی و اجرا شوند.
تاخیر در تعمیرات و نگهداری یا اصطلاحاً “نگهداری تا خرابی”، یک استراتژی نامناسب است که میتواند به افزایش هزینههای تعمیرات تجهیزات، افزایش مصرف سوخت و در نتیجه افزایش انتشار گازهای گلخانهای به دلیل انسداد مسیر جریان هوا و احتراق ناقص سوخت در موتور منجر شود. تعویض به موقع قطعات فرسوده مانند لاستیکها یا رینگهای ماشین آلات سنگین برای کاهش انتشار گازهای ناشی از فعالیتهای غیرمولد و ایجاد آلودگی هوا کاری بسیار مهم است.
همچنین بدانید درباره: چالش های لجستیکی در حمل و نقل ماشینآلات سنگین
3.شرایط محیطی کاربری ماشین آلات سنگین
تجهیزات ساخت و ساز خارج از جاده برای انجام فعالیتهایی چون حفاری، بارگیری، حملونقل، پر کردن مجدد، تراکم، بلند کردن و… به کار گرفته میشوند. تنوع فعالیتها، شرایط کاری و الزامات متفاوتی را میطلبد که به طور مستقیم بر زمان کارکرد تجهیزات تحت بارهای مختلف و وضعیتهای گوناگون موتور تأثیر میگذارد.
مصرف سوخت و انتشار آلایندههای این تجهیزات در شرایط کاری سخت، نظیر عملیات در مناطق تپهای و شیبدار یا خاکهای سفت و سخت، به طور اجتنابی افزایش مییابد. میزان مصرف سوخت یا انتشار آلایندهها در عملیات سنگین، نسبت به کاربردهای سبک در همان تجهیزات، میتواند تا ۲ تا ۴ برابر افزایش یابد.
تجهیزات فعال در شرایط آب و هوایی سخت مانند زمستانهای سرد، به دلیل مشکلات عملکردی موتور و زمان بیشتر مورد نیاز برای راهاندازی و رسیدن به دمای کارکرد مطلوب، مصرف سوخت و انتشار آلایندههای بیشتری را به همراه دارند.
4.نحوه استفاده از تجهیزات ماشین آلات سنگین
تجهیزات باید برای کار خاصی به درستی انتخاب شوند. اگر تجهیزات با شرایط محیطی و وظایف نامتناسب باشد یا اضافه بار شود، سوخت بیشتری با انتشار بیشتر سوزانده میشود، علاوه بر هزینه های بالاتر تجهیزات.
زمان بیکاری و مهارتهای عملیاتی برای انتشار آلایندگی تجهیزات بسیار مهم هستند. اپراتورهای ماهر و با تجربه میتوانند با کاهش وقفههایی مانند عدم درک صحیح وظایف کاری و هماهنگی ضعیف با دیگران، زمان بیکاری را به حداقل برسانند. آنها همچنین در هر ساعت کار، سوخت کمتری مصرف میکنند، زیرا از تجهیزات به خوبی مراقبت میکنند، مشکلات تجهیزات را به سرعت شناسایی میکنند، زمان بیکاری را کاهش میدهند، از روشهای کاری صحیح پیروی میکنند و از تجهیزات به هوشمندانهترین و مقرونبهصرفهترین روش استفاده میکنند.
تعویض و خرید لوازم یدکی ماشین آلات سنگین برای کاهش آلودگی هوا
تعویض به موقع و اصولی لوازم یدکی ماشین آلات سنگین، نقش بسیار مهمی در کاهش آلودگی هوا ایفا میکند. قطعاتی مانند فیلتر هوا، فیلتر روغن، شمعها و سنسورهای مختلف، تأثیر مستقیمی بر عملکرد موتور و میزان آلایندگی آن دارند. استفاده از قطعات با کیفیت و استاندارد، بهینه شدن مصرف سوخت و کاهش انتشار آلایندههای مضر را به دنبال دارد.
برای مثال، یک فیلتر هوای فرسوده باعث ورود ذرات آلودگی به موتور شده و به مرور زمان به آن آسیب میرساند. همچنین، تعویض به موقع شمعها، احتراق کامل سوخت را تضمین کرده و از تولید دوده و ذرات آلاینده جلوگیری میکند.
علاوه بر قطعات مصرفی، تعمیر و تعویض قطعات هیدرولیکی نیز در کاهش آلودگی هوا نقش بسزایی دارد. برای مثال، نشت روغن از سیلندرهای هیدرولیکی یا خرابی پمپ هیدرولیک میتواند باعث افزایش مصرف سوخت و در نتیجه، افزایش انتشار آلایندهها شود. استفاده از چکش هیدرولیکی و سایر ابزارهای تخصصی، به مکانیک کمک میکند تا به راحتی و دقت، قطعات معیوب را تعویض کرده و عملکرد سیستم هیدرولیک را بهینه کند.
دود سنگین، تهدید پنهان
اغلب کلان شهرهای ایران در محاصره دود ماشین آلات سنگین قرار گرفتهاند و این معضل به یکی از جدیترین چالشهای زیستمحیطی تبدیل شده است. کاهش آلودگی هوا ناشی از این ماشین آلات نیازمند یک رویکرد چندجانبه است. از یک سو، باید بر روی توسعه فناوریهای پاک و جایگزینی سوختهای فسیلی با سوختهای پاکتر سرمایهگذاری کنیم. از سوی دیگر، با بهبود زیرساختهای حملونقل عمومی و تشویق مردم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی، میتوانیم از تردد بیرویه ماشین آلات سنگین کاسته و به کاهش آلودگی هوا کمک کنیم.
در نهایت، آگاهسازی عموم مردم و مشارکت آنها در این فرایند، نقش بسیار مهمی در حل این معضل ایفا میکند. با همدلی و همکاری همه بخشهای جامعه میتوانیم آیندهای پاکتر و سالمتر برای خود و آیندگان رقم بزنیم.
بدون دیدگاه